ISO 9001 & IATF 16949 - SỰ KHÁC BIỆT KHÔNG CHỈ Ở CÁI TÊN

Trong thế giới quản lý chất lượng, ISO 9001 được xem là nền tảng chung cho mọi ngành công nghiệp, trong khi IATF 16949 là một tiêu chuẩn đặc thù dành riêng cho ngành ô tô. Nhưng sự khác biệt không chỉ nằm ở phạm vi áp dụng mà IATF 16949 bên cạnh việc đã "bê nguyên" các yêu cầu của ISO 9001 thì còn bổ sung thêm nhiều yêu cầu khắt khe hơn, cụ thể hơn nhằm đảm bảo chất lượng và sự cải tiến liên tục trong chuỗi cung ứng ô tô.

Nói như vậy không có nghĩa là IATF 16949 là một tiêu chuẩn ưu việt hơn, hoàn thiện hơn, hay "cao cấp" hơn ISO 9001. Giá trị của ISO 9001 nằm ở chỗ đã giải quyết một cách rất hài hòa, linh hoạt, thỏa đáng những điểm "hạn chế" của IATF 16949 - Vốn là tiêu chuẩn bị ảnh hưởng bởi những phương pháp mà các OEM muốn "áp đặt" trong chuỗi cung ứng của mình.

Xin mời anh chị cùng AQMC cùng nhau so sánh sự tương đồng và khác biệt cũng như những ưu nhược điểm của cặp tiêu chuẩn rất hay, rất đáng được các doanh nghiệp cân nhắc áp dụng để cải thiện chất lượng sản phẩm, dịch vụ và hệ thống quản lý của mình nhé.

ISO 9001 & IATF 16949 - SO SÁNH CHUNG

ISO 9001 & IATF 16949 - TRIẾT LÝ VỀ KIỂM SOÁT CHẤT LƯỢNG

IATF 16949 tập trung vào phòng ngừa sai lỗi ngay từ đầu, trong khi ISO 9001 chú trọng phát hiện sai lỗi và thực hiện hành động khắc phục ngăn ngừa tái diễn sai lỗi. Đây là một triết lý quản lý chất lượng khác biệt có thể nói là đặc trưng giữa hai tiêu chuẩn.

ISO 9001: Phát hiện lỗi và hành động khắc phục

ISO 9001 hướng đến cải tiến liên tục nhưng phần lớn dựa vào phương pháp "học từ lỗi". Các doanh nghiệp áp dụng ISO 9001 thường phát hiện và xử lý vấn đề qua:

• Kiểm tra sản phẩm (Inspection)
• Kiểm soát xu hướng sai lỗi về sản phẩm
• Phân tích khiếu nại khách hàng
• Hành động khắc phục sau khi lỗi đã xảy ra

Mặc dù ISO 9001 có đề cập đến quản lý rủi ro, hành động khắc phục ngăn ngừa tái diễn sự không phù hợp (và sai lỗi sản phẩm, nếu cần) nhưng tiêu chuẩn này không yêu cầu một hệ thống phòng ngừa chặt chẽ ngay từ đầu như IATF 16949.

IATF 16949: Ngăn ngừa sai lỗi từ gốc

Ngành ô tô yêu cầu độ chính xác cao, vì vậy IATF 16949 nhấn mạnh việc kiểm soát từ giai đoạn thiết kế sản phẩm, thiết kế quá trình chế tạo để giảm thiểu sai lỗi ngay từ đầu. Một số công cụ chính để đảm bảo điều này bao gồm:

• APQP (Advanced Product Quality Planning - Hoạch định chất lượng sản phẩm tiên tiến): Lập kế hoạch chất lượng chi tiết từ khi phát triển sản phẩm, phát triển quá trình chế tạo để tránh lỗi.
• FMEA (Failure Mode and Effects Analysis - Phân tích chế độ lỗi và ảnh hưởng): Xác định những lỗi tiềm ẩn để đưa ra biện pháp kiểm soát nhằm ngăn ngừa việc tạo ra hoặc tăng cường phát hiện sớm chúng trước khi sản xuất hàng loạt.
• PPAP (Production Part Approval Process - Quy trình phê duyệt sản phẩm sản xuất): Đảm bảo rằng tất cả sản phẩm được sản xuất đúng như thiết kế, đúng như các sắp đặt phù hợp trước khi đưa vào sản xuất hàng loạt.
• SPC (Statistical Process Control - Kiểm soát quá trình bằng thống kê): Theo dõi dữ liệu trong quá trình sản xuất để dự đoán và ngăn chặn lỗi trước khi xảy ra.
• Poka-Yoke (Mistake Proofing - Chống sai lỗi): Thiết kế thiết bị, quá trình sao cho không thể xảy ra lỗi (ví dụ: lắp sai hướng, lắp thiếu linh kiện...).

Tại sao sự khác biệt này quan trọng?

Nếu chỉ phát hiện lỗi khi sản phẩm đã vào giai đoạn sản xuất hàng loạt (theo cách tiếp cận ISO 9001), chi phí khắc phục sẽ rất cao. Trong ngành ô tô, một lỗi nhỏ cũng có thể dẫn đến triệu hồi hàng loạt xe, gây thiệt hại lớn về tài chính và uy tín.

IATF 16949 giúp doanh nghiệp:

• Giảm thiểu lỗi từ đầu, giảm thiểu biến thiên -> ít chi phí sửa chữa hơn
• Cải thiện độ tin cậy của sản phẩm -> tăng sự hài lòng của khách hàng
• Tăng hiệu suất sản xuất -> ít phải kiểm tra lại, giảm lãng phí

Tóm lại: Nếu ISO 9001 giống như một hệ thống "phản ứng" với lỗi, thì IATF 16949 là một hệ thống "dự phòng" để lỗi không xảy ra ngay từ đầu.

Doanh nghiệp khi áp dụng ISO 9001 sẽ chỉ tập trung vào sản xuất mà có thể "quên đi" hoạt động thiết kế và phát triển (nếu thích hợp) thì khi áp dụng IATF 16949 doanh nghiệp lại phải mất rất nhiều thời gian và công sức cho giai đoạn "thiết kế và phát triển quá trình chế tạo", bao gồm một loại các hoạt động như hoạch định, thử nghiệm, phân tích, nghiên cứu năng lực và đệ trình phê duyệt trước khi sản xuất hàng loạt.

Đây chính là sự khác biệt quan trọng về triết lý kiểm soát chất lượng giữa hai tiêu chuẩn này:

• ISO 9001 = Phát hiện sai lỗi và ngăn ngừa tái diễn sai lỗi
• IATF 16949 = Ngăn ngừa sai lỗi, kiểm soát sự biến thiên ngay cả khi sai lỗi chưa phát sinh.

ISO 9001 & IATF 16949 - TÍNH QUY PHẠM VÀ TÍNH THIẾT THỰC

Đây cũng lại là một điểm khác biệt rất thực tế và quan trọng! ISO 9001 linh hoạt và mang tính định hướng, trong khi IATF 16949 chặt chẽ, có phần gò bó và mang tính áp đặt từ OEMs. Hãy cùng đào sâu hơn vào sự khác biệt này.

ISO 9001: Linh hoạt theo đặc thù doanh nghiệp

ISO 9001 là một tiêu chuẩn mang tính định hướng. Nó đưa ra các nguyên tắc cốt lõi về quản lý chất lượng như:

• Tư duy dựa trên rủi ro,
• Hướng vào khách hàng,
• Cải tiến liên tục,
• Sự tham gia của lãnh đạo,
• Tiếp cận quản lý theo quá trình.

Tuy nhiên, ISO 9001 không quy định cụ thể doanh nghiệp phải làm gì, mà chỉ yêu cầu các doanh nghiệp phải hướng tới đạt được các mục tiêu chất lượng, các kết quả dự kiến theo cách phù hợp với bối cảnh của họ. Điều này giúp doanh nghiệp:

• Dễ dàng tùy chỉnh hệ thống theo quy mô, lĩnh vực và năng lực thực tế.
• Không bị bó buộc vào các thủ tục không cần thiết, chỉ tập trung vào việc áp dụng sao cho hiệu lực, hiệu quả.
• Dễ áp dụng cho mọi ngành nghề, từ sản xuất đến dịch vụ, công nghệ.

Tóm lại: ISO 9001 rất chuẩn mực nhưng vẫn mang tính mở, cho phép các doanh nghiệp áp dụng theo cách riêng của họ.

IATF 16949: Tiêu chuẩn của sự tuân thủ và áp đặt từ OEMs

Khác với ISO 9001, IATF 16949 rất nghiêm ngặt, nặng về thủ tục và mang tính áp đặt từ các nhà sản xuất ô tô lớn (OEMs). Vì sao?

IATF 16949 không chỉ là tiêu chuẩn quản lý chất lượng mà còn là công cụ để các OEM kiểm soát toàn bộ chuỗi cung ứng. Tiêu chuẩn này được phát triển bởi các hãng xe lớn như Ford, GM, BMW, Toyota... và họ sử dụng nó để đảm bảo rằng các nhà cung ứng của mình hoạt động theo một tiêu chuẩn thống nhất.

Một số khía cạnh có tính "gò bó" của IATF 16949:

• Hệ thống tài liệu rất chặt chẽ: Doanh nghiệp phải có đầy đủ PPAP, APQP, FMEA, Control Plan... Dù quy mô nhỏ hay lớn, tất cả đều phải áp dụng như nhau.
• Đánh giá nhà cung cấp theo phương thức OEMs áp đặt: Nhà cung cấp cấp 2, cấp 3 vẫn phải chịu ảnh hưởng từ yêu cầu của OEM.
• Không có sự linh hoạt: Không giống ISO 9001, anh chị không thể tự điều chỉnh quá trình quá nhiều, mà phải bám sát các yêu cầu cụ thể của IATF.
• Sức ép từ OEMs: Đôi khi, một thay đổi từ các OEM có thể kéo theo việc doanh nghiệp phải thay đổi toàn bộ hệ thống của mình.

Tóm lại: IATF 16949 rất chặt chẽ nhưng có phần nặng nề, thủ tục phức tạp và đôi khi mang tính áp đặt nhiều hơn là tối ưu hóa cho doanh nghiệp.

LINH HOẠT & NGHIÊM NGẶT - CÁI NÀO TỐT HƠN?

ISO 9001 cho phép doanh nghiệp phát triển hệ thống phù hợp với mình, nhưng nếu không kiểm soát tốt, có thể dẫn đến sự không nhất quán và hiệu suất kém.

Việc đầu tiên doanh nghiệp cần phải giải quyết là họ phải biết "mình là ai" (tức là bối cảnh của mình), "mình muốn gì" (tức là các kết quả dự kiến mà mình muốn đạt được) trước khi tính đến việc "làm thế nào để mình tốt lên" (tức là các giải pháp quản lý thật sự thích hợp do chính mình đề ra).

Có như thế thì doanh nghiệp mới không bị rơi vào vòng xoáy "sai đâu thì sửa đấy - sửa đâu lại sai đấy - mãi không tiến lên được".

Giống như một đứa trẻ được bố mẹ định hướng tốt nhưng bố mẹ không kiểm soát sát sao thì đứa trẻ ấy chỉ có thể phát triển tốt nếu tự mình ý thức được bản thân và lựa chọn lối sống - làm việc - học tập và quan hệ phù hợp.

IATF 16949 giúp chuẩn hóa chất lượng trong toàn bộ ngành ô tô, nhưng có thể gây áp lực lớn về mặt tài chính, thủ tục và thời gian triển khai. Rất nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ cảm thấy IATF 16949 không thực sự giúp họ tối ưu hóa hoạt động, mà giống như một "giấy thông hành" để tiếp cận các hãng xe lớn. Nó có thể giúp đảm bảo chất lượng, nhưng đôi khi cũng gây ra nhiều khó khăn không cần thiết.

Giống như một đứa trẻ được bố mẹ định hướng tốt, kiểm soát sát sao, chỉ bảo cặn kẽ thì cơ hội trở thành một đứa trẻ thành công rất cao, nhưng có thể cũng sẽ hạn chế một số cơ hội để đứa trẻ có thể vượt qua chính mình.

ISO 9001 & IATF 16949: TIÊU CHUẨN NÀO HAY HƠN?

Nếu doanh nghiệp của anh chị muốn một hệ thống mở, linh hoạt để phát triển theo cách riêng, cách mà mình "thấy thích", ISO 9001 là lựa chọn phù hợp. Nhưng anh chị sẽ không thể trông chờ vào việc "làm đúng theo ISO 9001 thì sẽ quản lý hiệu quả", vì thực sự ISO 9001 chỉ đưa ra yêu cầu định hướng chứ không đưa ra phương pháp cụ thể cho anh chị đâu. Anh chị hãy sẵn sàng để tạo ra phương pháp của riêng mình nhé.

Còn nếu doanh nghiệp bắt buộc phải cung ứng cho ngành ô tô, anh chị không có lựa chọn nào khác ngoài IATF 16949, anh chị sẽ có sẵn các công cụ để kiểm soát bài bản và yên tâm khách hàng sẽ chấp nhận nếu anh chị làm đúng. Nhưng anh chị hãy chuẩn bị tinh thần cho những thủ tục phức tạp và sự kiểm soát chặt chẽ từ OEMs dù là anh chị có muốn hay không.

Trên đây là một vài chia sẻ của Chuyên gia AQMC về sự khác biệt giữa hai tiêu chuẩn về quản lý chất lượng: ISO 9001 và IATF 16949. Ngoài những điểm khác biệt này thì hai tiêu chuẩn này còn có nhiều điểm khác biệt nữa và đương nhiên những điểm tương đồng cũng rất nhiều.

Nếu doanh nghiệp anh chị cần áp dụng tiêu chuẩn ISO 9001 một cách linh hoạt, hiệu lực, hiệu quả thực chất hoặc muốn áp dụng IATF 16949 một cách chuẩn chỉ, hiểu rõ từng khái niệm, chỉ số và vận dụng thành thạo các công cụ thống kê thì xin mời anh chị liên hệ với AQMC để được các chuyên gia tư vấn giàu kinh nghiệm, tận tụy và tâm huyết hỗ trợ nhé.

Cảm ơn anh chị đã dành thời gian đọc bài viết!